Εκδήλωση Τιμής και Μνήμης στον Εκτελεσμένο Πρόσκοπο, Πέτρο Γκιργκέτσο – Τσαμάκια 14-5-2022
Κυρίες και κύριοι, αγαπητά παιδιά
Τo 2006… σε τούτο εδώ τον τόπο, που σήμερα βρίσκεται ο ξύλινος οικίσκος και στεγάζει τους Προσκόπους, λειτουργούσε ένα υπαίθριο μπαρ που στον περιβάλλοντα χώρο του δεκάδες, εκατοντάδες νεολαίοι, φοιτητές αλλά και κάποιοι μαθητές έπιναν, γλεντούσαν, χόρευαν και τραγουδούσαν μέχρι τις πρωινές ώρες, ανίδεοι και ανήξεροι ότι στον ίδιο χώρο, τις ίδιες ώρες πριν 60 τόσα χρόνια γερμανικά πολυβόλα θέριζαν τις ζωές δεκάδων παλικαριών, που κάποιοι είχαν την ηλικία τους.
Επισκέφθηκα το χώρο αυτό, με την ιδιότητα μηχανικού της Πολεοδομίας, για τον έλεγχο της νομιμότητας λειτουργίας του μπαρ, μετά από καταγγελία περιοίκων και βρήκα ένα χώρο βρωμισμένο, μαγαρισμένο από πεταμένα σκουπίδια, μπουκάλια, ποτήρια…Αφού κατέγραψα αυτό που έπρεπε κατηφόρισα προς την είσοδο της πλαζ Τσακμάκια, για να φύγω… αλλά η ματιά μου έπεσε στο μνημείο με την αναθηματική πλάκα που είχε στηθεί προς τιμή των εκτελεσμένων . Κι αυτός ο χώρος δεν ήταν σε καλλίτερη κατάσταση γεμάτος σκουπίδια, χορταριασμένος απεριποίητος. Πλησίασα και το τράβηξα μια φωτογραφία. Στο γραφείο διαπίστωσα ότι τα ονόματα που είχαν αναγραφεί στην αναθηματική πλάκα ήταν 33 κι όμως θυμόμουν ότι μια λίστα που είχε δημοσιοποιηθεί τον Δεκέμβριο του 1944 (4 μόλις μήνες μετά την απελευθέρωση), ανέβαζε τον αριθμό αυτό σε 43. Προσπαθώντας να λύσω την αντίφαση αυτή ξεκίνησα την αναζήτηση… που μετά από 4 χρόνια είχε σαν αποτέλεσμα να διαμορφωθεί ο χώρος αυτός και να τοποθετηθεί νέα αναθηματική στήλη με τα 42 ονόματα, και ο Δήμος Μυτιλήνης να εκδώσει το βιβλίο-αφιέρωμα μου στους εκτελεσμένους στα Τσαμάκια, με τον τίτλο «Στο σημάδι…» Τούτος λοιπόν ο χώρος και η υποβάθμισή του ήταν η αφορμή για να ξεκινήσω τις έρευνά μου…
Φθινόπωρο του 2008, οι πρόσκοποι της Μυτιλήνης επιμελούνται και καθαρίζουν το χώρο που τους παραχωρήθηκε, από το Δήμο Μυτιλήνης, στα «Τσαμάκια». Οργανώνουν το υπαίθριο στέκι τους, τοποθετώντας πινακίδες ενημέρωσης, φτιάχνοντας το ξύλινο οικίσκο και διαμορφώνοντας τον περιβάλλοντα χώρο. Παρών στις παρεμβάσεις αυτές και ο Στρατής Μπαλάσκας, στέλεχος του Προσκοπισμού στο νησί. Κάποιο απόγευμα, στο ξύλινο κιόσκι, ο Στρατής δέχεται την επίσκεψη ενός ηλικιωμένου, που του εκφράζει το θαυμασμό του για τα τεκταινόμενα στα «Τσαμάκια». Για τον εξωραϊσμό που γίνεται από τους προσκόπους, σ’ ένα χώρο που δεκαετίες τώρα είχε παραμεληθεί και είχε δοθεί σε χρήσεις που τον βρώμιζαν και πρόσβαλαν την ιστορία του…
Στη συνέχεια, η κουβέντα θα περπατήσει στα προπολεμικά μονοπάτια του Προσκοπισμού της Μυτιλήνης, για τις τότε εκδηλώσεις του, τις εκδρομές του, τα στέκια του.
– Πρέπει να το γνωρίζεις Στρατή, εδώ είκοσι μέτρα πιο κάτω, οι Γερμανοί, στην Κατοχή, εκτέλεσαν δεκάδες παλικάρια. Εκεί στα πεύκα αυτά, έδεναν τα παλικάρια, για να τα γαζώσουν στην συνέχεια με πολυβόλα.
– Να, σ’ εκείνο εκεί το πεύκο, το πρώτο πίσω από την πινακίδα σας, έδεσαν τον καλό παιδικό μου φίλο τον Πέτρο, το Γκιργκέτσο, και στη συνέχεια τον εκτέλεσαν μαζί με άλλους δυο. Ήθελε να φύγει στη Μέση Ανατολή για να πολεμήσει… μα τον πρόλαβαν … Από παιδιά μαζί με τον Πέτρο στον Προσκοπισμό, μαζί στις εκδηλώσεις του, μαζί στις εκδρομές του.
– Έλα λοιπόν Στρατή, πάμε στο πεύκο που ‘χαν δεμένο τον καλό μου φίλο και καλό πρόσκοπο, πρέπει να σου δείξω και κάτι άλλο…
– Τον βλέπεις το σταυρό που ‘ναι χαραγμένος πάνω στον κορμό του πεύκου; Τον είχε χαράξει ο πατέρας του, ο Γιώργης, στο αποτύπωμα που ‘χε αφήσει μια από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος. Για πολλά χρόνια μετά την εκτέλεση, ο πατέρας ερχόταν εδώ συχνά, για να προσκυνήσει το δέντρο που άφησε ο γιος του, την τελευταία του πνοή. Βλέπεις του Χάροντα τα κοπέλια, ούτε τα σώματα των εκτελεσμένων παρέδιναν. Τα πετούσαν στη θάλασσα.
Α, και κάτι άλλο, με λένε Κίμωνα Ψύχα, είμαι γιος του Απελλή, που ‘χαμε το καφενείο εδώ πιο πέρα και θα ξέρεις την ιστορία με την κατεδάφιση του από τους Γερμανούς.
Στον Πέτρο Γκιργέτσο αναφέρεται και ο Φρίξος Πρωτογερέλλης σε ένα χρονικό της διαφυγής του στη Μέση Ανατολή που δημοσιεύθηκε το 2005 στα «ΑΙΟΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ»
(…) Απ’ τους τελευταίους μήνες του 1941, όταν η πείνα είχε σφίξει κι ο κόσμος πέθαινε στους δρόμους, μια παρέα φίλοι αρχίσαμε να μελετάμε το πότε και κυρίως το πώς θα φύγουμε. Εκτός από μένα ήταν ο Μαρίνος ο Βόμβας, ο Σεραφείμ Τσελέπης, ο Πέτρος ο Γκιργκέτσος και δυο τρεις άλλοι που δεν τους θυμάμαι… Τελικά, πιστοί στην ιδέα μείναμε πέντε: ο Μαρίνος, ο Πέτρος, οι δυο Κύπριοι και εγώ. Την τελευταία στιγμή ο Πέτρος δεν ήρθε. Είχε κανονίσει, όπως μας είπε, με άλλη παρέα και υποσχέθηκε ότι θα ερχόταν να μας βρει σε λίγες μέρες.
Η ομάδα με τον Πέτρο έφυγε έπειτα από ένα μήνα περίπου, αλλά οι Τούρκοι τους έπιασαν, τους παρέδωσαν στους Γερμανούς και τους εκτέλεσαν το Μάη του 1942. Πολύ λυπήθηκα για τον Πέτρο και δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Ήταν ένα πολύ καλό, γλυκό, ευγενικό παιδί. Αν ερχόταν μαζί μας θα ζούσε κι είμαι σίγουρος ότι θάταν ένας εξαίρετος άνθρωπος.
Όταν πηγαίνω στα Τσαμάκια, στέκομαι μπροστά στη στήλη πούναι γραμμένο τ’ όνομά του (…) λίγα λεπτά και ξαναθυμάμαι όλη αυτή την ιστορία κι ακόμη ότι μπορούσε νάταν και το δικό μου όνομα γραμμένο στη στήλη αν δεν μεσολαβούσαν οι «διαβολικές» συμπτώσεις (…)
Κυρίες και κύριοι,
Κατά τη διάρκεια της 40μηνης Γερμανικής Κατοχής του νησιού έγιναν 17 εκτελέσεις με 42 θύματα . Ο Μάης του ‘42, ήταν για το νησί, ο πιο σκληρός και ματωμένος μήνας της Κατοχής αφού έχουμε να εκτελούνται σε μόλις δεκαοκτώ μέρες το ένα τρίτο του συνολικού αριθμού των τουφεκισμένων δηλαδή 14 εκτελεσμένους!!! – από τους οποίους οι 12 για απόπειρα διαφυγής. Το πρωτόγνωρο αυτό θανατικό, ο ζόφος και ο φόβος που σκόρπησαν στο νησί τα φαντάσματα της κολάσεως έγινε σε μια ανέλπιδα προσπάθεια τους να σταματήσουν το μαζικό κύμα φυγής της νεολαίας από το νησί προς την Τουρκία και από κει στη Μέση Ανατολή.
Στις 4 Μάη του ’42 θα εκτελέσουν 3 παλικάρια ανάμεσά τους και τον Πέτρο Γκιργκέτσο…
Την περίοδο αυτή στα κρατητήρια της Γκεστάπο, στη βίλα Ηλιόπουλου, για μήνες θα βασανίζεται απάνθρωπα , ένας άλλος πρόσκοπος, ο Μιχάλης Καραφύλας, που μαζί με μια άλλη ομάδα είχε διαφύγει στην Τουρκία… αλλά εκεί ενώ ήταν κάτω από την προστασία του Ελληνικού και Αγγλικού Προξενείου, μετά από απαίτηση των Γερμανών παραδόθηκε στους Τούρκους και αυτοί με τη σειρά τους τον έφεραν δεμένο στη Μυτιλήνη και τον παρέδωσαν στους σταυρωτές του… Πέθανε από βασανιστήρια την 10 Δεκέμβρη του ’42…
Στη συνέχεια «του Σταυρού» στα 1943 εκτελούν τον 3ο πρόσκοπο, τον Γιώργο Ζλατόγλου μαζί με άλλους 4 πατριώτες με την ίδια αιτία την απόπειρα διαφυγής τους…
Ας είναι αιώνια η Μνήμη τους!!!
Σας ευχαριστώ
