Η Μουσική Συλλογή του Νίκου Τσιριγώτη. Παρουσίαση από τον Στέφανο Φευγαλά στο Λεσβιακό Ημερολόγιο 2022 του Π. Σκορδά.
Η μουσική συλλογή του Νίκου Τσιριγώτη
Στέφανος Φευγαλάς
Ο Νίκος Τσιριγώτης γεννήθηκε το 1950 στη Μυτιλήνη και έζησε τα πρώτα παιδικά χρόνια στη γειτονιά γύρω από τον Άγιο Θεράποντα. Στα πρώτα μουσικά του ακούσματα περιλαμβάνονται τα τραγούδια που τραγουδούσε η μητέρα του, αλλά και τα εμβατήρια που άκουγε καθημερινά (από την ηλικία τριών-τεσσάρων ετών) από τον αυλόγυρο του Β΄ Γυμνασίου Μυτιλήνης. Αρχικά, παρακολουθούσε ως ακροατής τα μαθήματα μπουζουκιού του αδερφού του, ενώ στην ηλικία των δέκα ετών πήρε την πρώτη του κιθάρα. Στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών πήρε την πρώτη του τρομπέτα και συμμετείχε στην μπάντα των προσκόπων, όπου σύντομα κατέλαβε τη θέση του πρώτου τρομπετίστα. Από δεκαπέντε ως δεκαοκτώ χρονών συμμετείχε ως κιθαρίστας στο νεανικό συγκρότημα «Reasons».
Πήγε στην Αθήνα για σπουδές ηλεκτρονικής και στη συνέχεια υπηρέτησε την τριαντάμηνη στρατιωτική του θητεία στη ΣΕΤΤΗΛ στον Πύργο Ηλείας. Την περίοδο αυτή δημιούργησε και διατήρησε το σχετικό μουσικό σύνολο της υπηρεσίας, διοργανώνοντας συναυλίες στην Πελοπόννησο. Μετά τη στρατιωτική του θητεία συμμετείχε στην ορχήστρα «Best» ως τρομπετίστας παίζοντας στα σημαντικότερα κέντρα της εποχής στην Αθήνα, ενώ αργότερα με τους Symbols εργάστηκε παίζοντας επαγγελματικά μπουζούκι σε όλη την Ελλάδα. Εκείνη την περίοδο συμμετείχε σε συναυλίες σε πολλά μέρη του κόσμου, ωστόσο ξεχωρίζει η παραμονή του στο Παρίσι για έξι μήνες, όπου -ανάμεσα σε άλλους- συνεργάστηκε με τον Georges Guétary και τη Σούλα Μαρκίζη (Μπιρμπίλη). Παράλληλα, την περίοδο που έζησε στην Αθήνα παρακολούθησε σπουδές Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής (Ωδική, Αρμονία, Αντίστιξη, Φούγκα) στο Ελληνικό Ωδείο, δίπλα στον καθηγητή Σταμάτη Ιωαννίδη.
Επέστρεψε στη Μυτιλήνη το 1980 και, μετά από πρόσκληση του μαέστρου Νίκου Μυρογιάννη, ξεκίνησε να συμμετέχει ως βοηθός του στη Χορωδία Μυτιλήνης, ασχολούμενος περισσότερο με την Ορχήστρα (ενορχηστρώσεις κ.λπ.). Το 1981 άρχισε να εργάζεται ως υδρονομέας στον Δήμο Μυτιλήνης, ενώ όλη αυτή την πρώτη περίοδο προσαρμογής εργάστηκε σε κέντρα της Μυτιλήνης παίζοντας κυρίως κιθάρα. Το 1983 προσλήφθηκε ως υπεύθυνος των μουσικών συνόλων του Δήμου, ενώ παράλληλα παρακολούθησε σεμινάρια διεύθυνσης χορωδίας δίπλα στον μαέστρο Αντώνη Κοντογεωργίου. Το 1983 ξεκίνησε τη λειτουργία της η Ορχήστρα του Δήμου και στη συνέχεια ιδρύθηκαν διαδοχικά η Παιδική Χορωδία, η Νεανική Χορωδία και, τέλος, η «Ψάπφα» (μικτή χορωδία ενηλίκων). Τόσο η Ορχήστρα όσο και η «Ψάπφα» συμμετείχαν σε πολυάριθμες συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Αμερική, Αυστραλία, Ισπανία, Νότια Αφρική, Βοσνία, Γαλλία, Τουρκία, Κύπρος και Σουηδία) κατακτώντας σημαντικές διακρίσεις. Στις εκτός Μυτιλήνης δραστηριότητες της «Ψάπφας» ξεχωρίζουν οι συνεργασίες με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ και ιδιαίτερα η συμμετοχή (μαζί με άλλες χορωδίες) στην παρουσίαση της μουσικής του Χάουαρντ Σορ από την κινηματογραφική τριλογία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» στο Ηρώδειο το 2005.
Ο Νίκος Τσιριγώτης διαμορφώθηκε σε καθοριστικό βαθμό από τους τρεις μεγάλους Δασκάλους, τον Γιώργο Αφεντάκη, τον Νίκο Μυρογιάννη και τον Απόστολο Αποστόλου. Στη συνέχεια, ασχολήθηκε και ο ίδιος με τη διδασκαλία. Δίδαξε στη Δημόσια Εκπαίδευση, στην Παιδαγωγική Ακαδημία Μυτιλήνης, στο Α΄ και Β΄ Γυμνάσιο και στη Σχολή Ξεναγών του Ε.Ο.Τ.. Κατά τα πρώτα τρία χρόνια (1994-1997) λειτουργίας του Μουσικού Λυκείου Μυτιλήνης ανέλαβε καθηγητής θεωρητικών και διεύθυνε τη χορωδία του σχολείου, με την οποία απέσπασε σημαντική πανελλαδική διάκριση. Εν τέλει, μέσω της διδακτικής του δραστηριότητας επηρέασε καθοριστικά τη μουσική ζωή της Μυτιλήνης, καθώς ενέπνευσε μία ολόκληρη γενιά νεότερων μουσικών-μαθητών να συνεχίσουν να ασχολούνται με διάφορους τρόπους με τη μουσική, τη μουσική διδασκαλία, την ευρύτερη καλλιτεχνική και ερευνητική δραστηριότητα στη Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τέλος, είναι ιδρυτικό μέλος και έχει ενεργό δράση στην ομάδα «Φίλοι Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας» μέσω της οποίας προσπαθεί να αναδείξει τον πολιτισμό της Λέσβου.
Στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του Νίκου Τσιριγώτη περιλαμβάνεται και η μουσική σύνθεση. Το έργο του περιλαμβάνει εκατοντάδες τραγούδια και οργανικά κομμάτια σε στίχους δεκάδων ποιητών, ενώ έχει συνεργαστεί με πολλούς συγγραφείς, στιχουργούς, τραγουδιστές και οργανοπαίχτες. Έχει γράψει τη μουσική για περισσότερα από 25 θεατρικά έργα σε συνεργασία με διάφορους φορείς (με τον Ερασιτεχνικό Φιλοτεχνικό Όμιλο «Το Μπουρίνι», με το Θεατρικό Τμήμα του Κέντρου Νεότητας, με τη θεατρική ομάδα «Οι Άστεγοι», με τη «Χορωδία Μυτιλήνης», πολιτιστικούς συλλόγους κ.λπ.) τα περισσότερα από τα οποία παρουσιάστηκαν με ζωντανές ορχήστρες. Στις σχετικές διακρίσεις ξεχωρίζει το Α΄ Βραβείο για την παράσταση του Πλούτου του Αριστοφάνη στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Θεάτρου της Τογιάμα Ιαπωνίας. Πολλές από τις συνεργασίες του με συγγραφείς (όπως η Μάρω Ματθαίου και ο Γιάννης Παπάνης) έχουν αποκρυσταλλωθεί σε επιμέρους εκδόσεις, όπως το βιβλίο-CD «Ο Χρόνος και η Ακριβή» που εκδόθηκε το 2012 (σε ποίηση της Μάρως Ματθαίου, ζωγραφική Μαρίας Καλλιπολίτη, σύνθεση Ν. Τσιριγώτη).
Η συνθετική του δραστηριότητα εντάθηκε ιδιαίτερα μετά τη συνταξιοδότησή του από τον Δήμο Μυτιλήνης το 2015. Το 2018 παρουσιάστηκαν συνθέσεις του στο Κάστρο της Μυτιλήνης και στο Γαλλικό Ινστιτούτο, οι οποίες αποτυπώθηκαν στην έκδοση «Μουσικές Νοστωδίες Λέσβιων Ποιητών». Πρόκειται για μία έκδοση που πραγματοποιήθηκε το 2018 μέσω της εφημερίδας «Δημοκράτης» και περιλαμβάνει μελοποιημένους από τον Ν. Τσιριγώτη στίχους των λέσβιων ποιητών Δ. Νικορέτζου, Γ. Παπάνη και Χρ. Γελαγώτη. Τέλος, αρκετά τραγούδια του κυκλοφορούν και αναπαράγονται δημόσια στη μυτιληναϊκή κοινωνία (παρουσιάσεις, αφιερώματα, εκδηλώσεις, σε εκπαιδευτικούς φορείς, χορωδίες κ.λπ.), ενώ εδώ και μερικά χρόνια κυκλοφορούν άτυπα δύο συλλογές τραγουδιών που απευθύνονται σε φίλους και γνωστούς.
Στην παρούσα συλλογή περιλαμβάνονται είκοσι τρία νέα μουσικά κομμάτια που γράφτηκαν και ηχογραφήθηκαν από τον Σεπτέμβριο του 2020 ως τον Αύγουστο του 2021. Πρόκειται για δεκαπέντε τραγούδια και οκτώ οργανικά κομμάτια. Ένα μέρος του ήχου προέρχεται από φυσικά όργανα, ενώ ένα άλλο μέρος έχει παραχθεί σε συνθήκες μουσικού εργαστηρίου. Το ηχητικό αποτέλεσμα φέρει τη σφραγίδα του Γιάννη Τσιριγώτη, ο οποίος έχει επιμεληθεί τη μίξη του ήχου. Στις ηχογραφήσεις συμμετέχουν οι τραγουδιστές Χρύσα Βέκιου, Γιώργος Γέργος, Μιχάλης Δήσσος, Κώστας Καλδέλης, Πάρης Σκορδομπέκης και Αμέρσα Τσιριγώτη, ενώ οι παιδικές φωνές που ακούγονται στο τραγούδι «Με λεν ελπίδα» ανήκουν στην Αθηνά Μυλωνά και στον Χάρη Μουρατίδη. Οι στίχοι των τραγουδιών ανήκουν στους Ασημάκη Βεϊνόγλου, Άχθο Αρούρη (Νίκος Σαραντάκος), Νίκο Βερναρδάκη, Τασούλα Θωμαΐδου, Ανδρέα Θωμόπουλο, Μάρω Ματθαίου, Δημήτρη Νικορέντζο, Γιάννη Παπάνη ,Χρυσόστομο Γελαγώτη και Μήτσο Τσιάμη.
Όπως γίνεται φανερό από την παρούσα συλλογή, το συνθετικό έργο του Νίκου Τσιριγώτη έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά. Το πρώτο αφορά στη μεγάλη ευελιξία σε υφολογικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, στα μουσικά κομμάτια και στα τραγούδια διαπιστώνεται μία σπάνια υφολογική και ειδολογική ποικιλία που εκτείνεται από το «έντεχνο», το θεατρικό-κινηματογραφικό ύφος και το παιδικό τραγούδι, ως το λαϊκό τραγούδι και τη δημοτική μουσική. Μάλιστα, οι διαφορετικές μουσικές γλώσσες αξιοποιούνται τόσο αυτόνομα, όσο και σε συνδυασμούς. Το γεγονός ότι αυτή η ποικιλία προκύπτει αβίαστα, σχετίζεται κυρίως με την πολύχρονη προσωπική εμπειρία του συνθέτη ως επαγγελματία οργανοπαίχτη σε σχήματα (μπάντες, ορχήστρες, συγκροτήματα) που αντιστοιχούν σε διαφορετικά είδη μουσικής και διαφορετικές περιόδους, αλλά και την ενασχόλησή του με διαφορετικά όργανα (τρομπέτα, μπουζούκι, ηλεκτρική κιθάρα, ηλεκτρικό μπάσο κ.λπ.).
Το δεύτερο χαρακτηριστικό σχετίζεται με τη μελέτη και ενασχόλησή του με τη λόγια ευρωπαϊκή μουσική (τόσο στη φάση της μαθητείας, όσο και στη φάση της διδασκαλίας). Σε αυτό το πλαίσιο, η συστηματική επαφή του με το έργο κλασικών συνθετών του έδωσε τη δυνατότητα να εμβαθύνει σε επιμέρους συνθετικές πρακτικές, διευρύνοντας καθοριστικά την «παλέτα» των δημιουργικών του εργαλείων, κάτι που είναι περισσότερο εμφανές στα οργανικά κομμάτια.
Το τρίτο χαρακτηριστικό των έργων του Νίκου Τσιριγώτη, αφορά στην παράμετρο της ενορχήστρωσης-ενοργάνωσης. Είναι γεγονός ότι η εκλεπτυσμένη και ώριμη ενορχήστρωση διαπνέει το σύνολο του συνθετικού του έργου, ανεξάρτητα από τα διαφορετικά είδη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η πολύχρονη ενασχόλησή του με τη διαχείριση των φωνητικών και οργανικών μουσικών συνόλων διαφορετικών απαιτήσεων του έδωσε τη δυνατότητα να προσανατολιστεί και να εμβαθύνει στον τομέα της ενορχήστρωσης, κατακτώντας έγκαιρα τα σχετικά εργαλεία. Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά, ακριβώς επειδή σχετίζονται με την ευρεία βιωματική επαφή με τη μουσική και την πολύχρονη ενασχόληση με την ερμηνεία, έχουν ως αποτέλεσμα την πηγαία, φυσική και άμεση μουσική γλώσσα που διατηρεί πάντα το στοιχείο της λυρικότητας. Έτσι, τα ετερόκλητα αυτά στοιχεία παρουσιάζονται εν τέλει ως αφομοιωμένες εμπειρίες που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας του συνθέτη.
Στην παρούσα συλλογή γίνεται εμφανές ένα ακόμα χαρακτηριστικό του συνθετικού έργου του Νίκου Τσιριγώτη, εκείνο που αφορά στη διαφορετική προσέγγιση ανάμεσα στα τραγούδια και στα οργανικά κομμάτια. Είναι σαφές ότι παρουσιάζεται μεγαλύτερη ελευθεριότητα στα εκφραστικά μέσα και στη δομική συγκρότηση στην περίπτωση των οργανικών κομματιών, ενώ στην περίπτωση των τραγουδιών, τόσο η υφολογική κατεύθυνση όσο η συγκρότησή τους σε μικροδομικό και μακροδομικό επίπεδο υποτάσσεται δημιουργικά στα επιλεγμένα ποιήματα με στόχο την ανάδειξη του περιεχομένου τους.
Στην παρούσα συλλογή βρίσκονται τραγούδια και οργανικά κομμάτια που παραπέμπουν στους υφολογικούς προσανατολισμούς που αναφέρθηκαν. Ωστόσο, περιλαμβάνονται επίσης τραγούδια και οργανικά κομμάτια που παραπέμπουν ευθέως στη λεσβιακή και μικρασιατική μουσική παράδοση, παρ’ όλο που η επαφή του συνθέτη με αυτή έρχεται περισσότερο ως αποτέλεσμα έρευνας παρά ως προσωπικό παιδικό βίωμα. Έτσι, βρίσκουμε τραγούδια και οργανικά κομμάτια που παραπέμπουν σε αυτές τις παραδόσεις σε επίπεδο μελωδίας ή ρυθμού (π.χ. «Στην Προύσα και στ’ Αϊβαλί), σε επίπεδο οργανολογικό (π.χ. Άρωμα Λέσβου), ενώ σε κάποια άλλα αξιοποιείται το σατιρικό στοιχείο με έναν ιδιαίτερα διαδεδομένο στη λεσβιακή παράδοση τρόπο (π.χ. «Με λεν Μπενί», σε στίχους του Άχθου Αρούρη). Τέλος, σε εναρμόνιση με τη σύγχρονη λεσβιακή πραγματικότητα βρίσκεται το τραγούδι «Με λεν ελπίδα» (σε στίχους Α. Θωμόπουλου) που αφορά στο ταξίδι των προσφύγων και την υποδοχή τους από τον λεσβιακό λαό. Στη μουσική του τραγουδιού αξιοποιείται το στοιχείο της αφοπλιστικής παιδικής αθωότητας, ώστε να εκφραστεί το αισιόδοξο μήνυμα της Ελπίδας για «μια χωρίς φωτιές πατρίδα».
Σ.Φ
Σειρά των τραγουδιών
01. Με λεν ελπίδα – Ανδρέας Θωμόπουλος
Φωνές Αθηνά Μυλωνά-Χάρης Μουρατίδης – Αμέρσσα Τσιριγώτη
02. Αδιέξοδο – Γιάννης Παπάνης
Φωνή Χρύσα Βέκιου
03. Γύρισε χρυσή κλωστή – Μάρω Ματθαίου
Φωνή Χρύσα Βέκιου
04. Βόλτα με τον Μίλτο – Οργανικό
05. Έλα μαζί μου – Μάρω Ματθαίου
Φωνή Χρύσα Βέκιου
06. Ερωτικός διάλογος – Οργανικό
07. Το κέντημα – Ασημ. Βεινόγλου
Φωνή Γιώργος Γέργος
08. Μια πεταλούδα πλούμισε – Δ. Βερναρδάκης
Φωνή Χρύσα Βέκιου
09. Λαϊκά επιτύμβια – Μήτσος Τσιάμης
Φωνές Χρύσα Βέκιου – Γιώργος Γέργος
10. Καμηλιέρικο της Καραντίνας – Οργανικό
11. Με λεν Μπενί – Νίκος Σαραντάκος
Φωνή Πάρης Σκορδομπέκης
12. Άρωμα Λέσβου – Οργανικό
13. Μη ζητάς – Δημ. Νικορέτζος
Φωνή Μιχάλης Δήσσος
14. Ζεϊμπέκικος παλιός – Οργανικό
15. Όπου θες να με πας – Τασούλα Θωμαίδου
Φωνή Μιχάλης Δήσσος
16. Μεσότοπος – Χρυσ. Γελαγώτης
Φωνή Κώστας Καλδέλλης
17. Σπίτι στ’ Ανάπλι – Δημ. Νικορέτζος
Φωνή Κώστας Καλδέλλης
18. Στην Προύσα και στ’ Αιβαλί – Οργανικό
19. Παράπονο – Δημ. Νικορέτζος
Φωνή Μιχάλης Δήσσος
20. Οργανικό σε μικτό ρυθμό
21. Συνομιλία μ’ ένα δέντρο – Δημ. Νικορέτζος
Φωνή Μιχάλης Δήσσος
22. Ασ’ το κλειδί πάνω στη πόρτα – Α. Θωμόπουλος
Φωνή Αμέρσσα Τσιριγώτη
23. Place de l’ Ecole–Militaire – Οργανικό
