Μουσικοθεατρική παρουσίαση Παιδικών Τραγουδιών του Νίκου Τσιριγώτη από το 2ο Γενικό Λύκειο Μυτιλήνης, με την στήριξη των ΦΙΜΠΟΔ

<<ΓΥΡΙΣΕ  ΧΡΥΣΗ  ΚΛΩΣΤΗ>>

-Όταν στην αρχή της χρονιάς, απευθύναμε προς τους εκπαιδευτικούς του Δεύτερου Γενικού Λυκείου Μυτιλήνης, την πρόταση συνεργασίας για την παρουσίαση των Παιδικών Τραγουδιών του Νίκου Τσιριγώτη, περιμέναμε να διοργανωθεί μια ωραία εκδήλωση στηριγμένη στην πολιτιστική τους εμπειρία. Δεν φανταζόμασταν όμως ότι το αποτέλεσμα, θα ήταν αυτή η πολύμορφη πολιτιστική δημιουργία, που ενθουσίασε όλους όσους  την παρακολούθησαν στην κατάμεστη αίθουσα των κεντρικών Λυκείων, το Σάββατο 23 Μαρτίου 2024. Μουσική, τραγούδια, βίντεο, παντομίμες και ζωγραφικά έργα μαθητών, προβολές διαφανειών, συνταιριασμένα με εξαιρετική συνεργασία, παρουσίασαν μια ποιοτική πολιτιστική δημιουργία, φανερώνοντας τις μεγάλες πολιτιστικές δεξιότητες, που εκφράζονται όταν βρουν διέξοδο. Πολλά ήταν τα συγχαρητήρια προς τους δημιουργούς, στο τέλος της μουσικοθεατρικής παρουσίασης των Τραγουδιών του Νίκου Τσιριγώτη, αλλά ξεχώριζαν τα αυθόρμητα δύο μικρών παιδιών, του Χάρη και του Βαγγέλη, που ρώτησαν τον συνθέτη, πώς κατάφερε να γράψει, τα όμορφα αυτά τραγούδια!

-Οι θαυμάσιες φωνές της παιδικής χορωδίας Animato υπό τη διεύθυνση της κ. Νεκταρίας Λαγκαδινού και της κ. Νίκης Καρδακάρη, της χορωδίας του 6^ου Δημοτικού Σχολείου υπό τη διεύθυνση της κ. Κατερίνας Ταμπάκη, οι μελωδικές φωνές της Χρυσής Βέκιου και της Αμέρσας Τσιριγώτη, αλλά και οι πολύχρωμες ζωγραφιές των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Χαλίκων, του 6^ου Δημοτικού και του 3^ου Δημοτικού Σχολείου Μυτιλήνης, γέμισαν το χώρο με ήχους και χρώματα. Και ενώθηκαν με τις πολύ παραστατικές παντομίμες μαθητών του 2^ο ΓΕΛ, κατά την οποίες η μητέρα νανούρισε γλυκά το παιδί της, οι μαθητές με χιούμορ παρουσίασαν τα βάσανά τους και οι σοφοί προσπάθησαν μάταια να ξεκλειδώσουν μια… ανοιχτή πόρτα.

-Ακόμα, τραγούδια ντύθηκαν με ζωγραφικές απεικονίσεις εφήβων μαθητών και δύο μοναδικά βίντεο στα οποία η Χρυσαφένια παίζει ξένοιαστη, γεμάτη παιδική αθωότητα και ο Διψασμένος αναζητά το «αθάνατο νερό που λέν΄ στα παραμύθια» ώσπου να συναντήσει τη Νεράιδα που θα τον «πνίξει στα φιλιά της». Πώς μπορεί λοιπόν κανείς να πει ότι αυτή η συλλογή τραγουδιών δεν απευθύνεται σε παιδιά … κάθε ηλικίας;

-Σημαντική ήταν η υποστήριξη των Φίλων Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας και ιδιαίτερα του Νίκου Τσιριγώτη, του Κώστα Καρατζά και του Δημήτρη Μπουρνού, προς τους εκπαιδευτικούς του 2^ου ΓΕΛ που επιμελήθηκαν την εκδήλωση, τη Χρυσή Βέκιου, το Γιάννη Δουκάκη, τη Μαρία Τουρλή, την Ελένη Φάππα και τη Σοφία Χατζηγιαννάκη καθώς και τον διευθυντή Χριστόφορο Μουρουγιάννη. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή του υπεύθυνου Ήχων και Εικόνων Κώστα Καρατζά, στον άρτιο συντονισμό της πολύμορφης εκδήλωσης.

-Τα μηνύματα των Στέφανου Φευγαλά, Δημήτρη Νικορέντζου, Αχιλλέα Θεοφίλου και του σκηνοθέτη Ανδρέα Θωμόπουλου που ακούστηκαν, απλά επιβεβαίωσαν ότι « η Λέσβος είναι ένας τόπος με πλούσια μουσική παράδοση,  που παράγει πολιτισμό ως πηγαία εκδήλωση δημιουργικότητας, ως υγιή τρόπο επικοινωνίας και σε αυτό το φαινόμενο είναι μεγάλη η συμβολή του Νίκου Τσιριγώτη».

Η συλλογή παιδικών τραγουδιών του Νίκου Τσιριγώτη

Στέφανος Φευγαλάς

Συνθέτης,συγγραφέας, Υποψήφιος Διδάκτορας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

 Στις λαϊκές μουσικές παραδόσεις των πληθυσμών της υπαίθρου υπάρχουν κατηγορίες τραγουδιών που απευθύνονται σε παιδιά αλλά αναπαράγονται από ενήλικες, όπως τα νανουρίσματα. Επιπλέον, μεγάλη κατηγορία τραγουδιών αποτελούν τα παιχνιδοτράγουδα, τα οποία διαμορφώνονται και μεταβάλλονται μέσα στα δίκτυα κοινωνικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων των παιδιών. Στη σύγχρονη κοινωνία υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις για τα παιδιά ως κοινωνική ομάδα, ενώ είναι γενικά παραδεκτή η ίδια η συνεχής μεταβολή της θέσης και του ρόλου του παιδιού ως πολιτισμικού πόλου. Ήδη τον 20^ο αιώνα διαμορφώθηκαν και στην Ελλάδα οι συνθήκες, ώστε το «παιδικό τραγούδι» να αποτελέσει ένα διακριτό μουσικό είδος. Οι συνθετικές πρακτικές και οι αισθητικοί προσανατολισμοί προσδιορίστηκαν σε συνάρτηση με τα κυρίαρχα μουσικά ρεύματα της εποχής, αλλά και τις επιλογές των μουσικοδιδασκάλων και των συνθετών που καταπιάστηκαν με το παιδικό τραγούδι. Στη συνέχεια, μεγάλο μέρος της παραγωγής παιδικών τραγουδιών δημιουργήθηκε με βάση τις κατευθύνσεις της δισκογραφίας και της μουσικής βιομηχανίας. Την ίδια περίοδο, σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ρεπερτορίου των παιδικών τραγουδιών έπαιξε το σχολείο και τα σχολικά εγχειρίδια μουσικής, ενώ, στη συνέχεια, διακριτό ρόλο είχε το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος και έπειτα οι ιστοσελίδες αναπαραγωγής ήχου και βίντεο.

Στον 21^ο αιώνα, το παιδικό τραγούδι προσδιορίζεται γενικά ως τραγούδι που απευθύνεται σε παιδιά που, κατά κύριο λόγο, όμως, δημιουργείται από ενήλικες. Επιπλέον, ένα από τα κύρια ζητήματα που προκύπτουν αποτελεί το κριτήριο με το οποίο οι ενήλικες του περιβάλλοντος ενός παιδιού επιλέγουν το ρεπερτόριο. Αυτό έχει σχέση με το δικό τους αισθητικό κριτήριο, τον τρόπο που οι ίδιοι αντιλαμβάνονται το «παιδικό τραγούδι», αλλά και τους λόγους για τους οποίους το αξιοποιούν. Ακόμα και στο σχολικό περιβάλλον και στο πεδίο της μουσικής εκπαίδευσης συχνά υπάρχει σύγχυση σε διάφορες παραμέτρους όπως, για παράδειγμα, αν το παιδικό τραγούδι είναι (ή πρέπει να είναι) απλή ή σύνθετη μουσική, αν το παιδικό τραγούδι είναι (ή πρέπει να είναι) εκείνο που απευθύνεται σε παιδιά ή εκείνο που έχει (ή πρέπει να έχει) δημιουργηθεί ώστε να τραγουδηθεί από παιδιά. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται ειδική έρευνα για να προσδιοριστούν οι σχέσεις των παιδικών τραγουδιών με τα διάφορα μουσικά είδη, οι κοινοί προσανατολισμοί και οι αποκλίσεις στο ύφος και στις συνθετικές πρακτικές ανάμεσα στους δημιουργούς των σύγχρονων παιδικών τραγουδιών, τόσο γενικά όσο και σε τοπικό επίπεδο.

Αναμφίβολα η Λέσβος είναι ένας τόπος με πλούσια μουσική παράδοση. Από την ποικιλία στη μουσική της υπαίθρου ως την πολύ έντονη μουσική δραστηριότητα στη Μυτιλήνη και στα μεγάλα χωριά (χορωδίες, συναυλίες, μαθήματα μουσικών οργάνων, κ.λπ.) μέχρι και σήμερα, φαίνεται ότι πρόκειται για έναν τόπο που παράγει πολιτισμό ως πηγαία εκδήλωση δημιουργικότητας, ως υγιή τρόπο επικοινωνίας. Σε αυτό το φαινόμενο είναι μεγάλη η συμβολή του Νίκου Τσιριγώτη. Ο Ν. Τσιριγώτης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μυτιλήνη. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά στο Ελληνικό Ωδείο κοντά στον Σταμάτη Ιωαννίδη. Πήρε μαθήματα διεύθυνσης χορωδίας από τον Αντώνη Κοντογεωργίου. Εργάστηκε ως μουσικός στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ως μαέστρος του Δήμου Μυτιλήνης, ίδρυσε και διεύθυνε για 37 χρόνια τρείς χορωδίες (Παιδική, Νεανική και τη μικτή χορωδία ΨΑΠΦΑ), καθώς και την Ορχήστρα Ποικίλης Μουσικής. Έγραψε οργανικά κομμάτια, μουσική για ντοκιμαντέρ, μελοποίησε Λέσβιους ποιητές και «έντυσε» μουσικά 25 θεατρικά έργα των ερασιτεχνικών θεατρικών συλλόγων της Μυτιλήνης. Για τη μουσική στον «Πλούτο» του Αριστοφάνη πήρε το πρώτο βραβείο στο παγκόσμιο φεστιβάλ θεάτρου της Ιαπωνίας. Από τις πρόσφατες συνεργασίες του συνθέτη με εκπαιδευτικούς φορείς ξεχωρίζουν εκείνες με το Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Μυτιλήνης. Αρχικά, πρόκειται για το αφιέρωμα στον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη και έπειτα η σύνθεση δύο τραγουδιών («Για ένα άδειο πουκάμισο» και «Η μπαλάντα του στρατιώτη», από τον «Κύκλο με τη κιμωλία») για τη συμμετοχή του σχολείου στο δεύτερο μαθητικό φεστιβάλ που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2023 στο Ομήρειο της Χίου.

Επιπλέον, υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο που ξεχωρίζει και δεν το συναντά κανείς εύκολα στις επαρχιακές πόλεις. Οι άνθρωποι της νέας γενιάς που βρίσκονται πλέον στην πρώτη γραμμή της μουσικής δραστηριότητας της Λέσβου (μουσική εκπαίδευση, χορωδίες κ.λπ.) είναι στη συντριπτική πλειοψηφία μαθητές του Νίκου Τσιριγώτη. Αυτό σημαίνει ότι στην κρίσιμη παιδική και εφηβική ηλικία μπόρεσε να εμπνεύσει σε καθοριστικό βαθμό τους νέους ανθρώπους του νησιού να ασχοληθούν με τη μουσική, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για τη δημιουργική συνέχεια στη μουσική δραστηριότητα του τόπου. Πόσο εύκολο άραγε είναι να εμπνεύσεις το ενδιαφέρον για τη μουσική, τον πολιτισμό και την ανθρώπινη δημιουργία σε ένα παιδί; Πόσο σημαντικά είναι τα μουσικά ερεθίσματα που δέχεται ένα παιδί στις κρίσιμες ηλικίες που διαμορφώνει το αισθητικό του κριτήριο; Τι παιδικά τραγούδια να επιλέξει ένας γονιός, ένας συγγενής, ένας εκπαιδευτικός μέσα σε μία μεγάλη -φαινομενικά- ποικιλία τραγουδιών;

Εδώ παρουσιάζεται η συλλογή με παιδικά τραγούδια του Νίκου Τσιριγώτη. Πρόκειται για είκοσι τραγούδια που γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια στη Μυτιλήνη. Το εξώφυλλο έχει επιμεληθεί ο Σίμος Ευθυμιάδης, ενώ τη μίξη του ήχου πραγματοποίησε ο Γιάννης Τσιριγώτης. Πρόκειται για τη 10^η συλλογή τραγουδιών[1] του συνθέτη που κυκλοφορεί, με τελευταία τη «Μνήμη Αργύρη Εφταλιώτη» το 2023, που εκδόθηκε με αφορμή τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Λέσβιου λογοτέχνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένα παιδικά τραγούδια του Νίκου Τσιριγώτη υπάρχουν και σε προηγούμενες συλλογές του, ωστόσο, αυτή είναι η πρώτη συλλογή που περιλαμβάνει αποκλειστικά παιδικά τραγούδια.

Τα τραγούδια της συλλογής μπορούν να διακριθούν σε δύο γενικές κατηγορίες, χωρίς αυτό όμως να είναι απόλυτο. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τα τραγούδια που έχουν πιο εύθυμο χαρακτήρα, ενώ σε κάποια από αυτά ξεχωρίζει το σατιρικό ή το χιουμοριστικό στοιχείο. Η θεματολογία τους αντλείται κυρίως από την καθημερινή ζωή των παιδιών, τους μύθους και το φυσικό περιβάλλον. Πρόκειται για τραγούδια που φαινομενικά έχουν πιο «παιδικό» προφίλ. Οι επιλογές στο αρμονικό υπόβαθρο παρουσιάζονται γενικά πιο λιτές, ενώ δίνεται έμφαση στην ενορχήστρωση. Γενικά, τα περισσότερα τραγούδια αυτής της κατηγορίας είναι πιο γρήγορα και έχουν πιο έντονο ρυθμικό χαρακτήρα.

Στο τραγούδι «Ιστορίες του Μυνχάουζεν», σε στίχους του Δ. Νικορέτζου, παρουσιάζονται παράδοξα στιγμιότυπα στα πρότυπα των αναφορών των ιστοριών του Βαρώνου Μυνχάουζεν. Το τραγούδι παρουσιάζεται με τις παιδικές φωνές της Α. Μυλωνά και του Χ. Μουρατίδη. Η μουσική επεξεργασία αποτυπώνει αισθητικά τους στίχους Τι τρελή Βαβυλωνία δίχως μια παραφωνία / όλα μες τη γη μπλεχτήκαν κι’ αναποδογυριστήκαν. ανάμεσα σε φωνητικές διφωνίες που πλαισιώνονται με κιθάρες, ξυλόφωνα, τρομπέτες, ακορντεόν κ.λπ. Το τραγούδι «Ο Μηνάς» παρουσιάζεται με τη φωνή του ίδιου του συνθέτη, ενώ οι στίχοι ανήκουν στον Β. Σταυρακέλλη. Πρόκειται για ένα εύθυμο τραγούδι που περιστρέφεται γύρω από ένα προσφιλές παιδικό θέμα, εκείνο της εξερεύνησης. Έτσι, το παιδί παρακολουθεί την εξερεύνηση του κόσμου μέσα από τις περιπέτειες ενός σκαντζόχοιρου που κινδύνους δεν μετράει και συνοψίζει τις κατευθύνσεις της κοινωνικής δραστηριότητας (Να μάθει νέα πράγματα, να βρει κι άλλες φωλίτσες.).

Το τραγούδι «Στου παππού το περιβόλι», περιλαμβάνει τους στίχους του Δ. Νικορέτζου και τραγουδιέται από τον ίδιο τον Ν. Τσιριγώτη. Περιγράφει τα «μπερδέματα» από τη συνύπαρξη των διαφορετικών φυτών σε έναν κήπο, ενώ προσωποποιούνται τα διάφορα λαχανικά και όσπρια. Πρόκειται για μελοποίηση που αναδεικνύει τον έντονα χιουμοριστικό χαρακτήρα των στίχων. Το τραγούδι «Λιοντάρι και ποντίκι», σε στίχους του Α. Εφταλιώτη, έχει σαφείς αναφορές στον αντίστοιχο Μύθο του Αισώπου. Η φωνή του Χ. Μουρατίδη έχει ένα μοναδικό ύφος στο οποίο συνδυάζεται ο χιουμοριστικός και ο αφηγηματικός χαρακτήρας των στίχων και της μελωδίας. Ο «Ψεύτης βοσκός» σε στίχους του Γ. Παπάνη και τη φωνή της Χ. Βέκιου αποτελεί μία μουσική αφήγηση του γνωστού μύθου του Αισώπου. Μέσα από μία σειρά τεχνασμάτων διαμορφώνεται ένα ποιμενικό ύφος. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσω επιμέρους επιλογών που αφορούν στην τροπική διάσταση και το ρυθμικό υπόβαθρο, αλλά και μέσω επιμέρους κατευθύνσεων στην ενορχήστρωση (π.χ. επιλογή και ιδιαίτερη χρήση συγκεκριμένων οργάνων) και των φωνητικών επεξεργασιών (π.χ. περιστασιακές διφωνίες)

Στη συλλογή του Ν. Τσιριγώτη περιλαμβάνονται δύο τραγούδια με σαφείς αναφορές στο σχολείο, τόσο ως χρονική περίοδο, όσο και ως περιβάλλον και ως νοοτροπία. Και τα δύο τραγούδια βασίζονται σε στίχους του Δ. Νικορέτζου και τραγουδιούνται από τον ίδιο τον συνθέτη. Ο «Πιρπιρής» είναι ένα τραγούδι που αφηγείται τα «βάσανα» ενός παιδιού που πηγαίνει στο σχολείο. Ωστόσο, αναδεικνύεται και η «όψη» των μεγάλων που νοσταλγούν την παιδική ηλικία. Από συνθετική άποψη, το τραγούδι ξεχωρίζει για την ποικιλία και την συναξιοποίηση διάφορων τροπικών και τονικών φαινομένων. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το τραγούδι «Μαθητική ραψωδία», το οποίο έχει μία «ροκ» αίσθηση και δείχνει τα βάσανα ενός μαθητή στο σχολείο. Η επιλογή του συγκεκριμένου ύφους συνδέεται με το στιχουργικό περιεχόμενο που παραπέμπει σαφώς στην ύλη και σε μαθήματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ασκήσεις και προβλήματα, ταυτότητες, συστήματα αλλά και γραμματική και νέα), τα οποία μάταια προσπαθεί να «καθυποτάξει» ο μαθητής.

Δύο τραγούδια αυτής της κατηγορίας, τα οποία φαινομενικά μόνο έχουν «παιδικό» προφίλ, είναι η «Μελισσώ» και η «Τσιρτσιλιόγκα». Η «Μελισσώ» είναι ένα τραγούδι σε στίχους του Δ. Νικορέτζου που παρουσιάζεται με τη φωνή του Ν. Τσιριγώτη. Παρ’ όλο που το στιχουργικό περιεχόμενο παραπέμπει άμεσα στη μέλισσα και στη δραστηριότητά της, στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν ύμνο στη Φύση, στην άνοιξη, στη γονιμότητα, στη Γυναίκα ως πηγή έμπνευσης, χαράς και δημιουργίας. Οι αρμονικές και μελωδικές επιλογές στη μουσική συντείνουν στον «απόκοσμο» χαρακτήρα των στίχων (Του Μαγιού μεθύσι, άνοιξης γιορτή / Σ’ έχουν ζωγραφίσει, άγγελοι στη γη). Το στιχουργικό περιεχόμενο της «Τσιρτσιλιόγκας» ανήκει στην Ε. Βαρβαρέσσου, ενώ στην ηχογράφηση αποδίδεται με τη φωνή του Ν. Τσιριγώτη. Πρόκειται για ένα χιουμοριστικό τραγούδι στο οποίο δίνονται συμβουλές σε μία γάτα που πρέπει επιτέλους να μπει στο «σωστό δρόμο», να «μαζευτεί», να κάνει οικογένεια, να ακολουθήσει τις κοινωνικές επιταγές και να αποδεχτεί την κοινωνική κριτική. Στη μελοποίηση γίνεται δυνατό να διαμορφωθεί ένα περιβάλλον χαρμολύπης, στο οποίο τα χιουμοριστικά στοιχεία ενυπάρχουν μέσα σε ένα αρκετά τραγικά πιεστικό πλέγμα κοινωνικών συστάσεων και νουθεσιών.

Η δεύτερη κατηγορία τραγουδιών περιλαμβάνει κυρίως εκείνα που έχουν πιο λυρικό χαρακτήρα. Σε αυτά, το στιχουργικό περιεχόμενο είναι πιο αφαιρετικό και παρουσιάζονται διάφορες πλευρές της παιδικής ζωής μέσα από τα μάτια των ενηλίκων. Σε αυτή την κατηγορία επιλέγεται γενικά από τον Ν. Τσιριγώτη η γυναικεία φωνή. Μάλιστα, από τον τρόπο που αξιοποιείται η γυναικεία φωνή στα υπό συζήτηση παιδικά τραγούδια φαίνεται ότι για τον συνθέτη αυτή αντιπροσωπεύει τη φωνή της Μητέρας, της Φύσης και της Συνείδησης, αναδεικνύοντας κατά περίπτωση χαρακτηριστικά όπως η ομορφιά, η ηρεμία, η νηφαλιότητα, η σιγουριά, η τρυφερότητα και η μητρική ζεστασιά.

Το τραγούδι «Το αγγελάκι», σε στίχους του Δ. Νικορέτζου, παρουσιάζεται στην ηχογράφηση από την φωνή της Αμέρσσας Τσιριγώτη. Πρόκειται για μουσική που έχει στόχο να ακούγεται από απόκοσμη ως «αγγελική», με αισθητικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε ύμνο. Στιχουργικά πραγματεύεται το διαχρονικό ζήτημα της αγνότητας της παιδικής ψυχής. Η «Χρυσαφένια» είναι ένα λυρικό τραγούδι σε στίχους του Δ. Νικορέτζου, που αποδίδεται από την Α. Τσιριγώτη. Στο τραγούδι περιγράφονται τα χρώματα, οι κινήσεις, τα μάτια και οι ανάσες ενός πολύ μικρού κοριτσιού, της Χρυσαφένιας. Με μία λιτή συνοδεία από πιάνο και μπάσο, με μία διακριτική συμμετοχή από πνευστά, διαμορφώνεται το σκηνικό μιας μικρής αλλά θαυμαστής παρουσίας. Το τραγούδι «Ήλιε ήλιε βασιλιά», σε στίχους του Α. Θωμόπουλου, αποτελεί μια επίκληση στον Ήλιο, που συμβολίζει την ελπίδα, την πηγή της ζωής και την προαιώνια λειτουργία της Φύσης. Στην ηχογράφηση το τραγούδι παρουσιάζεται από την παιδική φωνή του Κ. Γούναρη. Στη μελοποίηση του τραγουδιού, το οποίο είναι βαθιά πολιτικό, υποφώσκει η αισιοδοξία για έναν κόσμο που δεν στηρίζεται σε κέρδη και ζημιές (Ήλιε-ήλιε βασιλιά, ζέστανέ μας τη καρδιά, δείξε μας πως ν’ αγαπάμε, δίχως κέρδος και ζημιά), έναν κόσμο που τα παιδιά θα περπατάνε με ανοιχτή την αγκαλιά.

Η συλλογή περιέχει δύο νανουρίσματα. Το πρώτο «Νανούρισμα», σε στίχους του Δ. Νικορέτζου, αποδίδεται στην ηχογράφηση από τη Χ. Βέκιου. Πρόκειται για ένα τραγούδι που παραπέμπει στις ατμοσφαιρικές τροπικές αρμονίες του Γιάννη Μαρκόπουλου και στις ονειρικές ενορχηστρώσεις του Μάνου Χατζηδάκι (κιθάρες, άρπες, μεταλλόφωνα κ.λπ.). Το δεύτερο «Νανούρισμα» είναι εκείνο που βασίζεται σε στίχους του Α. Εφταλιώτη και αποδίδεται με το τραγούδι της Α. Τσιριγώτη. Πρόκειται για ένα γλυκό, λυρικό τραγούδι που ενσαρκώνει την προαιώνια παρότρυνση της μητέρας (νάνι, νάνι το μωρό μου, πάρε ύπνε τ’ ακριβό μου). Η τριμερής ρυθμική διάρθρωση που επιλέγεται από τον συνθέτη ενισχύει την αίσθηση μιας αέναης-«νανουριστικής» κίνησης, του σταθερού αργού χορού της μητέρας στον οποίο παραδίδεται το μωρό. Το τραγούδι «Όταν σε βλέπω να ζωγραφίζεις», σε στίχους του Α. Θωμόπουλου, τραγουδάει η Α. Τσιριγώτη. Αφορά στην παιδική έκφραση και δημιουργία, καθώς και στην πρόσληψή της από τους ενήλικες. Επιπλέον, σε νοσταλγικό ύφος θέτει το ζήτημα πώς ένα παιδί μπορεί να δει μετά από χρόνια τις ζωγραφιές του. Η μελοποίηση είναι ιδιαίτερα συναισθηματική και φαίνεται ότι έχει έντονα προσωπικά στοιχεία. Το συναισθηματικά φορτισμένο στοιχείο που εκλαμβάνει ο ακροατής επιτείνεται από τη σύντομη παρέμβαση του συνθέτη ως αφηγητή. Πρόκειται για ένα πέρα για πέρα αληθινό τραγούδι, βασισμένο στην προσωπική οικογενειακή πραγματικότητα.

Το τραγούδι «Με λεν ελπίδα» είναι βασισμένο σε στίχους του Α. Θωμόπουλου. Φωνητικά αποδίδεται από τις παιδικές φωνές της Α. Μυλωνά και του Χ. Μουρατίδη, ενώ τη φωνή της Ελπίδας ερμηνεύει η Α. Τσιριγώτη. Πρόκειται για το ταξίδι που κάνουν τα «αστεράκια του Νοτιά» προς τον Βορρά και έχουν οδηγό την Ελπίδα, προσβλέποντας σε μία «χωρίς φωτιές πατρίδα». Πρόκειται για την πραγματική ιστορία των μικρών προσφυγόπουλων που δέχτηκε η Λέσβος και άλλοι τόποι. Εκεί, όσα προσφυγόπουλα μπόρεσαν να φτάσουν ξεπερνώντας τους κινδύνους της θάλασσας, τους δόθηκε ευκαιρία να έχουν ένα ασφαλές περιβάλλον ελπίζοντας σε μία νέα πατρίδα. Ο τρόπος που έχει μελοποιηθεί το τραγούδι δεν μετριάζει το μεγάλο συγκινησιακό φορτίο που φέρει, αντίθετα, το αναδεικνύει. Αυτό, ωστόσο, γίνεται με αφοπλιστικά απλές και λιτές μελωδίες, οι οποίες άνετα απομνημονεύονται και «στέκονται» χωρίς συνοδεία. Έτσι, μέσα σε μία ιδιαίτερη ισορροπία επιμέρους αρμονικών και μελωδικών επιλογών, χωρίς να επισκιάζονται ή να υπερτονίζονται οι στίχοι, προσωποποιείται με δραματικό τρόπο η Ελπίδα και φωτίζεται ο αγώνας για έναν ειρηνικό κόσμο.

Τα τραγούδια «Γύρισε χρυσή κλωστή» και «Έλα μαζί μου» είναι βασισμένα σε στίχους της Μ. Ματθαίου και αποδίδονται από την Χ. Βέκιου. Το «Γύρισε χρυσή κλωστή» είναι ένα λυρικό, παραμυθένιο τραγούδι στο οποίο με χρυσή κλωστή σχηματίζεται μία αγνή ιστορία αγάπης. Αντίστοιχα, στο «Έλα μαζί μου» διαμορφώνεται ένα ονειρικό περιβάλλον. Πρόκειται για ένα τραγούδι που μιλάει για τα «όμορφα που χάθηκαν» και την αναζήτησή τους. Μάλιστα, η αναζήτηση αυτή αποτελεί συλλογική υπόθεση και οδηγεί «σ’ έναν κόσμο αλλιώτικο». Μας ξεκαθαρίζει ότι η πρόσκληση αυτή για έναν καλύτερο κόσμο δεν είναι ουτοπική, αφού «Δεν είν’ ο κόσμος όμορφος μόνο στα παραμύθια!». Και στα δύο τραγούδια αξιοποιούνται αρμονικές συνηχήσεις και ενορχηστρωτικές τεχνικές που αναδεικνύουν τον πηγαίο λυρισμό των στίχων, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται ύφος χαράς και αισιοδοξίας.

Το τραγούδι «Ακόμα ένα παραμύθι», σε στίχους του Α. Θωμόπουλου, τραγουδάει ο Ν. Βερβενιώτης. Πρόκειται για την αφήγηση της ιστορίας μιας χώρας όπου οι «σοφοί» κυβερνήτες προσπαθούν να ξεκλειδώσουν μία ανοιχτή πόρτα και προσανατολίζονται στην αναζήτηση του κλειδιού. Πρόκειται για έναν εύθραυστο φαύλο κύκλο που παρομοιάζεται με την προσπάθεια να πετάξει κανείς, ενώ δεν έχει φτερά. Το πολύστροφο αυτό παραμύθι υποστηρίζεται αφενός από την πολύ ισχυρή μελωδία που φέρει την αφήγηση και αφετέρου από τη διακριτική και σπιρτόζα ενορχήστρωση. Το τραγούδι «Ο Διψασμένος και η Νεράιδα», σε στίχους του Χ. Γελαγώτη, αποδίδει η Χ. Βέκιου. Πρόκειται για την αφήγηση του στιγμιότυπου ενός παραμυθιού κατά το οποίο ο διψασμένος που αναζητάει το αθάνατο νερό τελικά πνίγεται στα φιλιά της Νεράιδας. Στη μουσική του τραγουδιού υπογραμμίζεται η επική διάσταση των στίχων με έναν τρόπο που παραπέμπει σε δημιουργικά αφομοιωμένες συνθετικές πρακτικές του παρελθόντος. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για πρακτικές που προκύπτουν από επιλογές αρμονικών αλληλουχιών και μελωδικών φόρμουλων σημαντικών Ελλήνων συνθετών, όπως του Μ. Θεοδωράκη και του Μ. Λοΐζου.

Το να καταθέσει κανείς στο ακροατήριο το 2024 μία συλλογή με είκοσι παιδικά τραγούδια αποτελεί μία τολμηρή επιλογή. Προϋποθέτει ώριμες και δοκιμασμένες συνθετικές πρακτικές, οξύνοια και εύρος μουσικής αντίληψης. Φαίνεται ότι το να γράψει κάποιος μουσική για παιδιά έχει σαφώς μεγάλες απαιτήσεις. Σε ορισμένες διαστάσεις, μάλιστα, φαίνεται ότι είναι ακόμα πιο απαιτητική διαδικασία από κάθε άλλη μορφή σύνθεσης. Οι αντικειμενικές αντιθέσεις ανάμεσα στην παιδική σκέψη και στις διάφορες μορφές της ώριμης σκέψης, η μετάβαση από τις μη συνειδητές έννοιες στις συνειδητές, αποτελούν κάποιες μόνο από τις διαστάσεις της εξέλιξης του ανθρώπου, της ανθρώπινης κοινωνίας και συλλογικής σκέψης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Νίκος Τσιριγώτης κατάφερε να παραδώσει μία συμπαγή και φρέσκια μουσική πρόταση, μελοποιώντας είκοσι ποιήματα, δημιουργώντας είκοσι νέα «παιδικά» τραγούδια που απευθύνονται σε μικρούς και μεγάλους. Πατώντας πάνω στις σκέψεις, τις αγωνίες, τα προβλήματα των παιδιών και της αλληλεπίδρασής τους με τον απέραντο κόσμο των μεγάλων, τοποθετείται με αισιοδοξία: Η παιδικότητα των παιδιών και των μεγάλων συνεχίζει να θέτει τον δεδομένο κόσμο σε αμφισβήτηση. Έτσι μόνο η ιστορία του κόσμου μπορεί να γίνει ένα παραμύθι με ευτυχισμένο τέλος!

[1] Πλούτος, Λυσιστράτη, Ο κύκλος με την κιμωλία, Ο χρόνος και η Ακριβή, Μουσικές Νοστωδίες Λέσβιων ποιητών (2017), 21 Οργανικά κομμάτια (2020), Για τους φίλους μου Νο.2 (2020), Ο Νίκος Τσιριγώτης μελοποιεί Λέσβιους ποιητές (Λεσβιακό ημερολόγιο 2022), Μνήμη Αργύρη Εφταλιώτη (Λεσβιακό ημερολόγιο 2024), Παιδικά τραγούδια (2024).

* Για τη λήψη του αρχείου κάντε δεξί κλικ και στη συνέχεια Αποθήκευση συνδέσμου ως…

Τα παιδιά ψάχνουν ένα μονοπάτι που να πηγαίνει από τον ήλιο στο φεγγάρι. Αυτό κάνει και ο σπουδαίος μουσικός, συνθέτης , δημιουργός, Νίκος Τσιριγώτης

με τα είκοσι μουσικά αστεράκια του, που μας προσφέρει με έμπνευση και αγάπη. Αυτό το απόθεμα ‘’ μουσικής καλοσύνης’’ του Τσιριγώτη, είναι μια σημαντική προσπάθεια πολιτισμού.

Ο μουσικός δρόμος με τα παιδικά διαμαντάκια του Νίκου, είναι ένας όμορφος δρόμος που προσγειώνονται όνειρα.

Ο Μάνος Χατζηδάκις είχε πει ότι …..

‘’Υπάρχει μεγάλη απόσταση από το εμπόρευμα και το καλλιτέχνημα. Το πρώτο παρασκευάζεται για να καταναλωθεί. Το δεύτερο έχει μια σοβαρότητα και μια αυθεντικότητα.’’

Τα ‘’πρακτικά’’ της συγκίνησης μας , βγαίνουν από τις  ελεύθερες μουσικές σκέψεις του Νίκου και δημιουργούν την κατάλληλη ατμόσφαιρα που επιδιώκει ο κάθε δημιουργός.

Και εδώ φαίνεται η ‘’αξιοσύνη ‘’ του Τσιριγώτη. Τα είκοσι αυτά μουσικά λουλουδάκια, τα άκουσα και τα  ακούω με αγάπη και σεβασμό. Και ειλικρινά τα χαίρομαι.

Αχιλλέας Θεοφίλου

Μάρτης 2024

Αγαπητά μου Παιδιά και Δάσκαλοι

του 2ου Γενικού Λυκείου Μυτιλήνης

O Μαέστρος συντοπίτης σας Νίκος Τσιριγώτης μου έστειλε 2 απ’ τις μικρού μήκους ταινίες σας, το “Γιατί;” και το “The Game”.

Βλέποντας τες με χαροποίησαν και με ξάφνιασαν για 2 λόγους.

Ο πρώτος έχει να κάνει με την σοβαρότητα και την ομορφιά όλων των ηθοποιών, που υπερασπίστηκαν συνειδητά, με συνέπεια και επίγνωση τους ρόλους τους. Η δε τεχνική αρτιότητα – σκηνοθεσία, φωτογραφία, μοντάζ – και το προχωρημένο στις λεπτομέρειες τους στήσιμο των πλάνων…ζηλευτή.

Ο δεύτερος λόγος είναι η επιβεβαίωση μιας αξιωματικής προσωπικής μου άποψης για τη σκυταλοδρομία και αλληλοδιαδοχή των γενεών, που λέει ότι: ΚΑΘΕ ΝΕΑ ΓΕΝΙΆ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΒΕΛΤΙΩΜΈΝΗ ΑΠ’ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΎΜΕΝΗ. Βέβαια, στο θέμα αυτό υπάρχουν πολλοί που με γκρίνια και τσιγκουνιά διαφωνούν.  Δεν πειράζει. Ας τους συγχωρούμε και ας προχωρούμε πάντα με αισιοδοξία, με δίκαιο και αρετή, στην ιερή μας σκυταλοδρομία της ζωής.

Με ευχές να μας έχει ο Θεός όλους καλά

Συγχαρητήρια σε όλους σας

Ανδρέας Θωμόπουλος