Νίκος Μαυραγάνης

20 Οκτωβρίου 1982 άφησε την τελευταία του πνοή στα 75 του χρόνια, ο Πλωμαρίτης  Λαϊκός Αγωνιστής Νίκος Μαυραγάνης,  πεθαίνοντας για μία μόνο φορά, ενώ οι  στρατοδίκες  το 1947 τον είχαν καταδικάσει …<<τρίς  είς  θάνατον>>, στο ανώμαλο μεταπολεμικό καθεστώς. Ένας ξεχωριστός συντοπίτης μας από τους πρωτοπόρους της Επαρχίας  Πλωμαρίου στον Αντιφασιστικό Αγώνα κατά της διχτατορίας Μεταξά, στην Αντίσταση κατά της Γερμανικής Κατοχής, στον Αγώνα για Κοινωνική Δικαιοσύνη, σαν στέλεχος της Αριστεράς.  Με πολύπλευρη κοινωνική δράση στην αγροτική οικονομία σαν γεωπόνος, στον Λαϊκό Πολιτισμό σαν ιδρυτής του Συλλόγου Πλωμαριτών Αθήνας, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σαν Δημοτικός Σύμβουλος στον Δήμο Πλωμαρίου. Παρουσιάζουμε παρακάτω μερικά έγγραφα και δημοσιεύματα για την αντιφασιστική,  κοινωνική και  πολιτιστική του προσφορά και μια ξεχωριστή ιστορική ομιλία του σε εκδήλωση Πλωμαριτών, μετά τη διχτατορία…                                                                                                             <<Δυο απελευθερώσεις 8 Νοέμβρη 1912-10 Σεπτέμβρη 1944.

Σαν δυο δίδυμες αδερφές, σαν δυο σταγόνες νερού μοιάζουν οι δυο απελευθερώσεις. Του 1912 από τους Τούρκους . Το 1944 απ΄τους Γερμανούς. «Χριστός Ανέστη-λαός Ανέστη», τα ίδια συνθήματα, οι ίδιοι πόθοι, η ίδια ομοψυχία, «Πάντα ο ίδιος ο Λαός».

Σήμερα γιορτάζουμε την απελευθέρωση απ’ το Τουρκικό ζυγό. Αύριο θα γιορτασθεί και στη πρωτεύουσα του νησιού μας τη Μυτιλήνη με ανάλογες εκδηλώσεις η απελευθέρωση τούτη.

Γιορταζόνταν με πολλές εκδηλώσεις, πριν την Δικτατορία, και στο Πλωμάρι, μια και το Πλωμάρι πρωτοστάτησε και επιτάχυνε κατά κάποιο τρόπο τη κατάληψη και απελευθέρωση του νησιού μας.

Η δικτατορία όμως απαγόρευσε και το γιορτασμό και στο Πλωμάρι κι άλλα μέρη του νησιού περιορίζοντας το γιορτασμό μόνο στη πρωτεύουσα. Βλέπετε δεν έπρεπε να ακούγεται η λέξη «Λευτεριά».

Μα και η δεύτερη απελευθέρωση 10η Σεπτέμβρη 1944 πέρασε απ’ το νησί μα και εδώ βουβή κι αναξιοποίητη-ίσως γιατί συντέλεσε και επιτάχυνε την απελευθέρωση αυτή η Εθνική Αντίσταση του Ε.Α.Μ. του νησιού.

Στο Πλωμάρι του 1912 με τους 13000 της πόλης κατοίκους του, με την οικονομική του άνθηση, το εμπόριο του, με τα ναυπηγεία τα εμπορικά του καράβια μα και τα λαθρεμπορικά-τα κοντραμπατζίδικα και με τους Αγωνιστές του πνεύματος και του στρατοπέδου Βενιαμίν κλπ, είχε αναπτυχθεί ένα φιλελεύθερο πνεύμα, ένας ανθρωπισμός, και πόθος για την αποτίναξη του Τούρκικου ζυγού που στο Πλωμάρι ήταν το λιγότερο αισθητός σε σχέση με τ’ άλλο νησί. Και τούτο γινότανε γιατί λόγω του ορεινού του εδάφους ντόπιοι Τούρκοι δεν υπήρχαν .

<<Ενώ ταύτα συνέβαινον, έτερα 5 πρόσωπα από την σφριγούσα νεολαία απέστειλαν τον Δ.Θ. Τσακύρην, Κυρ. Καπώνην, Ι.Γ. Πετρέλην, Γεώργιον Πολυχνιάτην, Σταύρον Μωραΐτην, και Τζ. Π. Αράπογλου εφοδιασμένους δια των απαιτούμενων εγγράφων, οίτινες και μετέβησαν εις Τένεδον, όπου ευρίσκοντο τα πολεμικά μας πλοία , των οποίων ο Κυβερνήτης τους απέστειλεν δι’ αντιτορπιλικού εις Λήμνον, όπου διέμεινεν ο Ναύαρχος , προς τον οποίον παρέδωσαν τα έγγραφα και παρεκάλεσαν όπως επισπευσθεί η κατάληψις της νήσου καθότι οι βαρβαρότητες και οι βιοπραγίες των Τούρκων υπερέβησαν παν όριον εξαντληθείσης πλέον πάσης αψόγου στάσεως και υπομονής.

Εις την Λήμνον εύρον δυο πλοία με ετέρους εκ της πρωτευούσης απεσταλμένους δια τους αυτούς ακριβώς λόγους και το μεν πλοίον του Σίμου εστάλη προν επίδοσιν επιστολής εις τον κ. Ναύαρχον το δε έτερον έφερε επιτροπήν εκ τους κ.κ Δ.Ε. Γουλίδη, Εμμ. Μοσχόβη και Ν. Γιαννουλέλλη και των τριών εκ Πλωμαρίου καταγομένων , όπως και προφορικώς αύτη εκθέσει την κατάστασιν του Τόπου μας.

Ο Ναύαρχος ευμενώς υποδεχθείς τους απεσταλμένους καιμ μετ’ ευμενείας ακούσαν τα λεγόμενα των ετηλεγράφησε ταύτα εις την Σ. Ελλ. Κυβέρνησιν.>>

Έτσι είχαν τα πράγματα και εμείς στο Πλωμάρι τίποτα το θετικό δεν ξέραμε, ξαφνικά την 8η Νοέμβρη και ώρα 4 το πρωί περνούσε ανοιχτά απ’ το Πλωμάρι ο στόλος με κατεύθυνση την πρωτεύουσα Μυτιλήνη έχοντας μέσα και τους παραπάνω αναφερθέντες Πλωμαρίτες απεσταλμένους .

Το πέρασμα του στόλου από το Πλωμάρι βρήκε τους Τούρκους στρατιώτες να φεύγουν καταδιωκόμενοι από τους επαναστατήσαντες συντοπίτες μας από την 29η Οκτωβρίου, και εξαγριωμένους τους Πλωμαρίτες απ’ το σκοτωμό του παλληκαριού κοντραμπατζή Δ. Πιτσιλαδή(Δημητράκα), που πήγε να πάρει τα παιδιά του από το σχολείο, γιατί διαδόθηκε η φήμη ότι Τούρκοι στρατιώτες σφάζουν τα παιδιά στα σχολεία>>.