Οι ΡΙΖΕΣ και η ΠΟΡΕΙΑ του ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ στο ΔΙΑΒΑ του ΧΡΟΝΟΥ

Στις ζοφερές μέρες που ζούμε, ας θυμηθούμε ότι τα καρναβαλικά συγκροτήματα με καυστική σάτιρα πάντα καταριόταν τους πολεμοκάπηλους που ματοκυλούσαν τους λαούς.

Αφού δε και φέτος δεν θα γίνουν Καρναβαλικές Εκδηλώσεις λόγω των μέτρων περιορισμού της πανδημίας, σας παρουσιάζουμε το δίτομο έργο του  Παναγιώτη  Κουτσκουδή,  <<  Το Αγιασώτικο Καρναβάλι  >>,  που εκδόθηκε από το Αναγνωστήριο  Αγιάσου  το 2009.  Οι 1630 σελίδες του μοναδικού αυτού έργου, αποτελούν πολυετή έρευνα και καταγραφή του Αγιασώτικου λαϊκού  θεάτρου του δρόμου, που  διαχρονικά ψυχαγωγεί ντόπιους και επισκέπτες,  προσελκύοντας  το ενδιαφέρον μελετητών από όλο τον κόσμο. Ας αφήσουμε όμως τον ειδικό συντοπίτη μας, καθηγητή Θεατρολογίας  Θόδωρο  Γραμματά, να μας κατατοπίσει καλύτερα με όσα έγραψε στον Πρόλογο της έκδοσης :

Η μελέτη του Παναγιώτη Μιχ. Κουτσκουδή με τίτλο: «Το Αγιασώτικο Καρναβάλι. Οι ρίζες του και η πορεία του στο διάβα του χρόνου », αποτελεί ένα ογκώδες πόνημα που εμπλουτίζει την έρευνα του Λαϊκού Θεάτρου με αρχειακό υλικό και πληροφορίες, με άγνωστα στοιχεία και πολύτιμα ντοκουμέντα.

Σε δύο πολυσέλιδους τόμους, ο συγγραφέας δεν περιορίζεται μόνο στη συστηματική και ολοκληρωμένη παρουσίαση του Καρναβαλιού και των αποκριάτικων δρωμένων, όπως αυτά εμφανίζονται στη γενέτειρά του, την Αγιάσο της Λέσβου, και αναπτύσσονται ήδη από την εποχή της Τουρκοκρατίας εξελισσόμενα διαχρονικά μέχρι σήμερα, αλλά προβαίνει και σε μια ευρύτερη επισκόπηση του είδους «Λαϊκό Θέατρο»  ξεκινώντας από τα «Λαϊκά ευετηρικά δρώμενα» μέχρι το «Σύγχρονο Λαϊκό Θέατρο».

Στην εμπεριστατωμένη αυτή περιδιάβαση, στέκεται επιλεκτικά σε μορφές και τρόπους έκφρασης του είδους που τον απασχολεί, βαδίζοντας προοδευτικά από την Αρχαία Ελλάδα στην περίοδο «Σύγκρουσης της παλαιάς με τη νέα Θρησκεία». Το κύριο μέρος της εργασίας επικεντρώνεται στο «Αγιασώτικο Καρναβάλι», βασικό ζητούμενο της έρευνάς του.

Μέσα από τη συστηματική και επίπονη μελέτη των πηγών, των δημοσιευμένων και ανέκδοτων αρχείων των ίδιων των δημιουργών, με τη βοήθεια της πολύτιμης εμπειρίας που διαθέτει ο ίδιος ως «in vivo» συνεχιστής της πολιτιστικής παράδοσης του τόπου του, αλλά και την αξιοποίηση της πλούσιας γενικής και ειδικής βιβλιογραφίας για το θέμα, ο συγγραφέας οδηγείται στην εκπόνηση μιας μονογραφίας πολύτιμης όχι μόνο για την τοπική Ιστορία της Αγιάσου και της Λέσβου, αλλά και άλλων επιστημονικών πεδίων, όπως η Θεατρολογία και η Λαογραφία, η Κοινωνική Ιστορία και οι Πολιτισμικές Σπουδές.

Η αναλυτική καταγραφή και δημοσίευση των τίτλων και των κειμένων που αποτελούν την καρναβαλική σάτιρα στην ιδιωματική γλώσσα της Αγιάσου, οι προσωπικές συνεντεύξεις με τους συντελεστές των θεατρικών δρωμένων και η απαρίθμηση των ονομάτων τους, η εξονυχιστική αναγραφή χρονολογιών και γεγονότων που συνδέουν το Αγιασώτικο Καρναβάλι με αντίστοιχα γεγονότα κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής εμβέλειας σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, αναδεικνύουν την ιδιαιτερότητα και τη φυσιογνωμία του ερευνούμενου θέματος, ως μιας ξεχωριστής μορφής μέσα στο σύγχρονο Λαϊκό Θέατρο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, το έργο του Παναγιώτη Μιχ. Κουτσκουδή, έργο ζωής για τον ίδιο, συνιστά μια υποδειγματική μελέτη ερευνητικού χαρακτήρα ενός μελετητή που μακριά από τον φυσικό χώρο της έρευνας, το Πανεπιστήμιο και τα Ερευνητικά Κέντρα, αλλά γερά θεμελιωμένο μέσα στο ζωντανό πεδίο αναφοράς, την τοπική κοινωνία και την αυθεντική πολιτιστική δημιουργία της, φανερώνει ότι η έρευνα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο για την επίτευξη κάποιου στόχου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και η διατήρηση της πολιτισμικής μνήμης στις νέες γενιές, τομέα στον οποίο ο Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής προσφέρει πολύτιμη συμβολή.

Θόδωρος Γραμματάς

Καθηγητής Θεατρολογίας  >>

Σημείωση : Οι φωτογραφίες 12, 13, 14, 15, των Δημοσθένη Σκλεπάρη,  Παναγιώτη Μπαλάσκα και Γιώργου Παπαδόπουλου, είναι των ετών 2018 και 2019 και δείχνουν στιγμιότυπα από τις τότε πατινάδες και την αναβίωση του παλιού εθίμου Περικεφαλαία–Μεγαλέξαντρος.