Μια παροιμιακή έκφραση – απότοκη της αγιασώτικης θυμοσοφίας – είναι συνδεδεμένη με την απελευθέρωση της Λέσβου από τους Οθωμανούς. Γράφει σχετικά ο φιλόλογος Γιάννης Χατζηβασιλείου στην έκδοση της ΛΕΣΧΗΣ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ «ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ», «ΛΕΣΒΟΣ 1912 – 2012. ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ», ΠΛΩΜΑΡΙ 2011, σελ. 44-45:
«…Ενδεικτικό του πλεονάζοντος ενθουσιασμού των μέχρι χθες υπόδουλων Λέσβιων είναι και το γεγονός της ανάληψης δράσης από οπλισμένες ομάδες πολιτών, οι οποίες δεν είχαν την έγκριση του στρατιωτικού διοικητή. Δέον να σημειωθεί ότι και Τούρκοι ένοπλοι, κυρίως στο βόρειο μέρος του νησιού, δρούσαν ανεξέλεγκτα, επιβάλλοντας τα «φόβια».
Μια τέτοια ένοπλη ομάδα Πλωμαριτών με αρχηγό το Μανόλη Σιταρά κατέφθασε στην Αγιάσο, καταπώς γράφει η εφημερίδα «Σάλπιγξ» Μυτιλήνης, και ήθελε ν’ αφοπλίσει την περιδεή ανίσχυρη τουρκική φρουρά. Οι Αγιασώτες θεώρησαν προσβλητική αυτή την παρέμβαση και μειωτική για τους ίδιους, πράγμα πού ανάγκασε τους Πλωμαρίτες ν’ αποχωρήσουν άπραχτοι. Ο συλλογέας λαογραφικού και γλωσσικού υλικού Στρατής Τσόκαρος μου ανέφερε πως οι ένοπλοι κατέλαβαν θέσεις μάχης στην Αγορά της Αγιάσου και πως είχαν στραμμένα τα όπλα τούς προς το κονάκι, δηλαδή προς το διοικητήριο, το οποίο βρισκόταν στο χώρο του μέχρι τελευταία λειτουργήσαντος ιχθυοπωλείου.
Κυκλοφορεί μάλιστα ευρύτατα ως τις μέρες μας το ανέκδοτο, σύμφωνα με το οποίο κάποιος ένοπλος, ονόματι Λούπος, είχε μετερίζι ένα τουλούμι και κατά διαστήματα άπλωνε το χέρι του, έπιανε τουλουμοτύρι και έτρωγε. Ένας από τους αδερφούς παντοπώλες Νουλέληδες, τις Ρουδιές, ή ο Γρηγόρης ή ο Θεμιστοκλής, βλέποντας να λιγοστεύει το περιεχόμενο του τουλουμιού, λέγεται ότι απευθύνθηκε στον «ταμπουρωμένο» και του είπε συμβουλευτικά: << Έ πα’λκάρ’, σακίντ’σι, γιατί γη σφαίρα τρυπά ντου του τουλούμ’!!! >>.
Γλωσσάρι
σακίντ’σι: μετακινήσου, τράβα παραπέρα
(Στη φωτογραφία η Πολιτοφυλακή Πλωμαρίου το 1912. Από το «ΛΕΣΒΟΣ 1912–2012. ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ», ΠΛΩΜΑΡΙ 2011, σελ. 51)
