80 χρόνια μετά…
Για τους… Κώστα Κουκάρα
Πρωταπριλιά του ’42… στα Τσακμάκια οι Γερμανικές αρχές Κατοχής εκτελούν τον Κωνσταντίνο Κουκάρα και τον κουνιάδο του Γιώργο Πόρτογλους από το Πλωμάρι. Την άλλη μέρα στο ληξιαρχείο του Δήμου Μυτιλήνης συντάσσεται η ληξιαρχική πράξη θανάτου των αναφέροντας ως αιτία θανάτου. «Ετυφεκίσθη παρά των Γερμ. αρχών επί παρ.(ανομη) κατ.(οχή) όπλων, διότι διέπρατεν κλοπάς μεταχειρίζετο περίστροφον». Εξ’ αιτίας της αναφοράς αυτής τα ονοματεπώνυμα τους δεν αναγράφηκαν στην αναθηματική μαρμάρινη πλάκα που τοποθετήθηκε στα 1994 δίπλα από το μνημείο.
Τον Κώστα Κουκάρα τον γνώρισα το 2008, όταν μάζευα στοιχεία για το βιβλίο, αφιέρωμα «Στο Σημάδι…» που αφορούσε τις 42 εκτελέσεις των Γερμανιών αρχών Κατοχής στα Τσακμάκια. Ήταν μόλις 3 μηνών- γεννήθηκε 24/12/1941- αβάπτιστος, όταν εκτελέστηκε ο πατέρας του… γι’ αυτό πήρε το όνομά του.
Όταν πρωτοσυναντηθήκαμε, στο καφενείο του «Τάπα» στη Λαγκάδα, ήταν πια συνταξιούχος του ΙΚΑ-εργάτης οικοδόμος. Μου έφερε, μέσα σ’ ένα παλιό ταχυδρομικό φάκελο 2 φωτογραφίες, (φωτο 1,2) η μια του πατέρα του-ενθύμιο από τη στρατιωτική του θητεία- και η άλλη ο ίδιος, όταν ήταν παιδί, με τη μητέρα του την Αναστασία… Ένα δάκρυ κύλησε… αλλά με σταθερή φωνή μου είπε:
-Γιώργο πολλά πράγματα για το θάνατο του πατέρα μου δεν ξέρω… Η μητέρα μου δεν μίλαγε… πολύ…Κουράστηκε πολύ για να με αναθρέψει… Μετά την Κατοχή φύγαμε από Πλωμάρι, ήρθαμε εδώ στη Μυτιλήνη, μόνοι… εδώ μεγάλωσα, μια ζωή ξενόπλενε, ξενοδούλευε … Άστα… Όταν μεγάλωσα έμαθα από μπαρμπάδες μου… ότι τον πατέρα μου τον εκτελέσαμε οι Γερμανοί στα Τσακμάκια… Τους έπιασαν στο Πλωμάρι οι χωροφύλακες για κλεψιά … έπειτα τους φόρτωσαν και ένα πιστόλι… Το όνομά του όμως δεν το έχουνε γραμμένο στη μαρμάρινη πλάκα…
Κι εγώ τότε ακόμα ανίδεος… δεν είχα να του πω περισσότερα… έψαξα…
Καλοκαίρι του 2010 ξαναβρεθήκαμε. Είχα πια έτοιμο το βιβλίο με τα στοιχεία για τους 42 εκτελεσμένους στα Τσακμάκια… έμεινε να διαμορφωθεί ο χώρος και να μπει η νέα αναθηματική μαρμάρινη πλάκα με όλα τα ονόματα χωρίς αποκλεισμούς… και του εξήγησα. Όλες οι ληξιαρχικές πράξεις θανάτου των εκτελεσμένων στα Τσακμάκια και μόνο αυτές, συντάχθηκαν όχι από τον ληξίαρχο αλλά δια χειρός του διορισμένου Δημάρχου από τους Γερμανούς Γεωργίου Χονδρονίκη… που θέλοντας να τους προσφέρει απλόχερα τις «υπηρεσίες του» αναφέρει επί λέξει όχι μόνο την αιτία που μνημόνευαν οι Γερμανοί στις δημόσιες ανακοινώσεις τους στις εφημερίδες ή σε έγγραφό τους, αλλά προσθέτει και άλλες «πληροφορίες», της χωροφυλακής…, των καταδοτών…όπως και στη περίπτωση του Λευτέρη Καπακτσή που τον παρουσιάζει ως συνεργάτη των Γερμανών που υπέπεσε σε δυσμένεια… Τώρα όμως το λάθος θα διορθωθεί… και του έδωσα μια υπόσχεση, να ψάξω και να βρω κι άλλα στοιχεία στην πικρή αυτή ιστορία.
Οκτώβριος 2016, κατάφερα μετά από πολλές περιπέτειες να έχω πρόσβαση στο αρχείο των φυλακών Μυτιλήνης που βρίσκεται στις φυλακές Χίου και μεταξύ των άλλων να ερευνήσω και τις σελίδες του βιβλίου υποδίκων των φυλακών Μυτιλήνης της περιόδου Γενάρης 1942 έως Μάρτης 1942… και πράγματι βρήκα τις εγγραφές για τον Κώστα Κουκάρα και Γεώργιο Πορτόγλους. Και όταν επέστρεψα στη Μυτιλήνη με έκπληξη διαπίστωσα ότι ό αχθοφόρος Κων. Κουκάρας με μαύρα μαλλιά και μαύρα μάτια, ύψους 1,71, με ένα παιδί… προφυλακίστηκε με την κατηγορία «κλοπαί» με το αρ. 93/29-12-1941 ένταλμα και παραδόθηκε στις φυλακές την 11-1-1942. Το σπουδαιότερο όμως στοιχείο βρισκόταν στην τελευταία στήλη που αναφέρει «Την 19ην Μαρτίου 1942 και ώραν 8.00 π.μ παρελήφθει υπό των Αρχών Κατοχής(Γερμανών) δεν επανήλθον (αρ. 9/11/3/1942 εγγράφου του Α’ Αστ. Τμημ. Μυτιλήνης)(φωτο 3) . Τώρα πια είχα στα χέρια μου ένα ατράνταχτο στοιχείο ότι οι Γερμανοί παρέλαβαν από τις φυλακές τους 2 υπόδικους για κλοπή-που στη χειρότερη περίπτωση θα καταδικαζόταν από τα ελληνικά δικαστήρια από δυο έως τέσσερεις μήνες φυλακή- και με την κατηγορία της κατοχής όπλου που βρήκε η χωροφυλακή στο σπίτι του Κουκάρα, δυο μήνες μετά τη σύλληψή τους, και ειδοποίησε σχετικά την Γκεστάπο η οποία με συνοπτικές διαδικασίες τους καταδίκασε σε θάνατο και τους εκτέλεσε χωρίς όμως να εκδώσει σχετική δημόσια ανακοίνωση σε εφημερίδες όπως έπραττε στις περισσότερες εκτελέσεις…
Το καλοκαίρι του 2017 στα ΓΑΚ Μυτιλήνης εντόπισα το αρχείο των Βουλευμάτων του Συμβουλίου Πλημ/κών Μυτιλήνης της περιόδου 1940-1950 και ψάχνοντας το έτος 1942 βρήκα το τελευταίο επιβεβαιωτικό στοιχείο… Το αρ. 204/16-3-1942 Βούλευμα που στην απόφασή του αναφέρει: «(…) Απορρίπτει τας από 9 Μαρτίου 1942 των επί κλοπές κλπ κατηγορουμένων Κων/νου Γεωργίου Κουκάραν, Γεωργίου Ιωάννου Πόρτόγλου, κατοίκων Πλωμαρίου, ήδη προφυλακισμένων δυνάμει του αρ. 93/941 εντάλματος φυλακίσεως του ενταύθα Ανακριτή του Β’ Τμήματος, περί προσωρινής εκ των φυλακών απολύσεως αυτών επί εγγυήσει.» με το δικαιολογητικό «(…) ότι υπάρχουσι βασίμου υπόνοιαι ότι οι αιτούντες απολυόμενοι των φυλακών θα εξαφανίσωσι οπωσδήποτε τα ίχνη της κολασίμου πράξεως, δι’ ην κατηγορουνται (…)»(φωτο 4) Αυτή η πράξη ήταν και το κύκνειο άσμα… Το τελευταίο κομμάτι του παζλ ώστε οι Γερμανοί, ασφαλώς ειδοποιημένοι… να τους παραλάβουν από τις φυλακές μετά από τρεις μέρες για τα περαιτέρω…Την εκτέλεση τους στα Τσακμάκια… Και βέβαια τα πτώματά τους δεν παραδόθηκαν ποτέ…τα πέταξαν μέσα σε σακιά ανοιχτά της Φοικιότρυπας…
Τώρα πια ο Κώστας γνώριζε και με στοιχεία τι έγινε… από τις Ελληνικές Κατοχικές Αρχές… ώστε να φθάσουμε στην εκτέλεση της 1ης Απρίλη 1942.
Σεπτέμβρης του 2017 και ο Δήμος Λέσβου μετά από πρόταση των Φίλων Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας για αναβάθμιση της εκδήλωσης-Τρισάγιου, που διοργανώνεται κάθε χρόνο το τελευταίο Σάββατο του Σεπτέμβρη για την απελευθέρωση της Λέσβου από τα Γερμανικά κατοχικά στρατεύματα στο μνημείο στα Τσακμάκια, καθιερώθηκε ένας συμβολικός αγώνας δρόμου από τη Γκεστάπο στα Τσαμάκια… αναβιώνοντας το δρομολόγιο των μελλοθανάτων και συνάμα για πρώτη φορά αναρτήσαμε σε πλαίσια τις φωτογραφίες των εκτελεσμένων-όσες είχαμε στη διάθεσή μας- και τα ονοματεπώνυμα αυτών που δεν είχαμε φωτογραφίες… (φωτο 5) Εκεί όπως κάθε χρόνο παρόν ήταν και ο Κώστας … το μοναδικό σε ζωή τέκνο εκτελεσμένου στα Τσακμάκια… Βγάλαμε και μια αναμνηστική φωτογραφία δίπλα σε αυτή του πατέρα του… (φωτο 6) και στο τέλος της εκδήλωσης με συγκίνηση είπε λίγα λόγια στα τοπικά μέσα ενημέρωσης…(φωτο 7) Πρέπει να τον θυμούνται οι Ανθή…, ο Γιώργος…, η Μυρσίνη…, ο Στρατής…
Στις αρχές Μάρτη 2022 ο Κώστας Κουκάρας θα πεθάνει… μόλις ένα μήνα πριν συμπληρωθούν 80 χρόνια από την εκτέλεση του πατέρα … που ποτέ του δεν αντίκρισε.
Μυτιλήνη 29 Μάρτη 2022
Γιώργος Γαλέτσας
-Υ.Γ. 1 Σε όσους τον Σεπτέμβρη του 2010 είχαν ασκήσει κριτική στο βιβλίο μου «Στο Σημάδι…» γιατί είχε συμπεριλάβει << κλεφτρόνια >> κλπ, η ιστορία αυτή τους αφιερώνεται εξαιρετικα!!!
-Υ.Γ. 2 Η ιστορία αυτή όπως και άλλα στοιχεία που βρήκα από το 2010 και μετά ελπίζω κάποια στιγμή να συμπεριληφθούν σε μια νέα έκδοση του βιβλίου «Στο Σημάδι…»
